Tiêu chảy

1. Định nghĩa

Tiêu chảy là hiện tượng đại tiện nhiều lần trong ngày, phân nhão lỏng hay nước, nguồn gốc do tăng tiết hoặc do vận động. Độ rắn mềm của phân do tỷ lệ nước trong phân quyết định: phân nhão (85%), phân lỏng(88%) hoặc phân lỏng như nước (90%).

2. Cách khám

2.1. Hỏi bệnh

• Hoàn cảnh xuất hiện : nhiễm độc, nhiễm khuẩn, dùng thuốc hoặc sau phẫu thuật về tiêu hóa
• Khởi phát : đột ngột hay từ từ
• Số lần đại tiện, tính chất của phân.
• Các rối loạn khác về tiêu hóa và toàn thân : nôn, đau bụng, đau quặn, mót rặn, sốt.

2.2. Khám lâm sàng

• Khám phân : là khâu quan trọng bậc nhất trong thăm khám bệnh nhân ỉa chảy
• Khám bộ máy tiêu hóa : Khám có hệ thống về tiêu hóa, chú ý thăm trực tràng.
• Khám toàn thân : hội chứng nhiễm khuẩn, hội chứng nhiễm độc, hội chứng mất nước và các chất điện giải, hội chứng trụy mạch
• Các hội chứng suy dinh dưỡng, thiếu máu, thiếu vitamin

2.3. Cận lâm sàng

• Xét nghiệm phân : soi cấy tìm vi khuẩn, ký sinh vật, tổ chức tế bào, thành phần hóa học.
• Thăm dò chức năng hấp thu : khảo sát dịch tụy, dịch mật, các trắc nghiệm như D- Xylose, Schilling…trong trường hợp tiêu chảy mạn tính
• Đánh giá hậu quả của ỉa chảy: urê, điện giải, protein máu, thể tích hồng cầu…
• Thăm dò hình thái : Nội soi đại tràng, sinh thiết hồi tràng, chụp đại tràng ruột non cản quang bằng ba-rýt.

3. Nguyên nhân

3.1. Các nguyên nhân gây ỉa chảy cấp tính

• Nhiễm khuẩn : Vi khuẩn gây bệnh đường ruột như phẩy khuẩn tả, trực khuẩn Shigella, thương hàn, độc tố tụ cầu, Clostridium Difficile, một số vi-rút : ỉa chảy thường kèm hội chứng nhiễm khuẩn.
• Một số ký sinh trùng : Amíp, Giardia, Trichomonas.
• Nhiễm khuẩn ngoài ống tiêu hóa : sốt rét, viêm tai giữa
• Nhiễm độc : Arsen, thủy ngân, nấm độc, hội chứng urê máu cao.
• Nguyên nhân khác : dị ứng thức ăn, thuốc nhuận tràng

3.2. Các nguyên nhân gây ỉa chảy mạn tính

• Nhiễm khuẩn và ký sinh trùng : lao ruột, viêm đại tràng mạn do amip, đơn bào, vi khuẩn.
• Rối loạn hấp thu : suy tụy mạn, bệnh Sprue, Whipple, phẫu thuật cắt đoạn ruột, rối loạn khuẩn chí đường ruột sau dùng kháng sinh phổ rộng kéo dài.
• Ung thư ống tiêu hóa : ung thư đại tràng, ung thư ruột non, lymphoma ruột non…
• Các bệnh lý viêm ruột mạn : bệnh crohn, viêm loét đại tràng.
• Nguyên nhân khác : cường giáp, suy thượng thận, rối loạn tâm thần – kinh .