Tiếp cận sỏi mật trên lâm sàng

Sỏi mật (gallstone disease) là tên gọi chung của sỏi túi mật, sỏi ống mật chủ, sỏi đường mật trong gan, ngoài gan.

Trên lâm sàng, bạn có thể gặp sỏi mật ở bất cứ khoa nào. Sỏi mật có thể có triệu chứng hoặc không có triệu chứng và rất nhiều trường hợp chúng ta phát hiện được sỏi mật sau khi có chỉ định siêu âm bụng cho bệnh nhân vì một bệnh lý khác.

Muốn chẩn đoán xác định thì không thể đơn thuần dựa vào lâm sàng được, cận lâm sàng giữ vai trò then chốt trong việc định vị viên sỏi nằm ở đâu, từ đó đưa ra chẩn đoán xác định.

Ở bài viết này, tôi muốn bạn nắm được những kiến thức căn bản về sỏi mật.

Bạn có thể tham khảo video này để có kiến thức tổng quan về sỏi mật.

Đầu tiên tôi sẽ sơ lược cho bạn nắm lại về giải phẫu và sinh lý của túi mật – đường mật

Nhắc lại sơ lược giải phẫu đường mật – túi mật

Túi mật nằm sát ở mặt dưới gan, đối chiếu lên thành bụng nằm ở bờ sườn phải. Túi mật hình bầu dục và là một phần của đường dẫn mật ngoài gan. Đường dẫn mật ngoài gan bao gồm:

Ống gan

Mật được tiết ra từ các tế bào gan đổ vào các tiểu mật quản trong gan, sau đó đổ vào ống gan phải và ống gan trái ngoài gan. Hai ống gan phải và trái hợp lại thành ống gan chung chạy trong cuống gan. Ống gan chung dài 3cm, đường kính 5 mm, khi tới bờ trên tá tràng nhận ống túi mật rồi cùng ống này đổ vào một ống chung gọi là ống mật chủ.

Ống mật chủ

Bắt đầu từ chổ hợp lại của ống gan chung và ống túi mật chạy đến sau phần trên của tá tràng rồi lách sau tụy để đổ vào nhú tá lớn ở niêm mạc phần xuống tá tràng và cùng với ống tụy chính đổ chung vào tá tràng (có thể bằng một lỗ hay hai lỗ riêng biệt). Ống mật chủ dài khoảng 5-6 cm, đường kính trung bình 5-6 mm. Người ta chia ống mật chủ ra làm 4 đoạn:

– Đoạn trên tá tràng: Ống mật chủ nằm trong cuống gan, liên quan bên trái với động mạch gan riêng và phía sau bởi tĩnh mạch cửa.

– Đoạn sau tá tràng: Ống mật chủ đi ở sau phần trên của tá tràng.

– Đoạn sau tụy: Ống mật chủ xẻ sau đầu tụy một rãnh, càng xuống dưới càng sâu. Muốn lấy sỏi mật hay xác giun trong đoạn này cần lật khối tá tụy khỏi mạc dính ở mặt sau mới tránh khỏi rạch vào đầu tụy.

– Đoạn trong thành tá tràng: Ống mật chủ chui vào thành tá tràng ở phần xuống nơi nối 1/3 dưới và 2/3 trên.

Ống túi mật

Dưới cổ túi mật là ống túi mật dẫn mật từ túi mật xuống ống mật chủ. Ống túi mật dài 3 cm, niêm mạc mặt trong có hình xoắn ốc.

Giải phẫu ống mật